တီဘီ ေနာက္ကြယ္က မျမင္ႏုိင္ေသာ ၀န္ထုပ္
အိႏိၵယလူမ်ဳိး ကူးမားပယ္လ္ တစ္ေယာက္ လြန္ ခဲ့ေသာ ႏွစ္ႏွစ္က လမ္းေဘးဆိုင္ေလး ဖြင့္ၿပီး ေစ်း သည္ လုပ္ေနရာကေန ေဆးယဥ္ တီဘီပိုး ကူး သျဖင့္ အိမ္ထဲ ေအာင္းေနရကာ ၾကာေလ စိတ္ ဓာတ္ေတြ က်ေလျဖစ္ၿပီး ေနာက္ဆံုးမွာ စိတ္ ပါ ေလွ်ာ့လိုက္သည့္ဆီ ေရာက္ခဲ့ဖူးသည္။
အဆိုးဆံုး အခ်ိန္တုန္းက သူ႔ကိုယ္အေလးခ်ိန္ (၇၇) ေပါင္သာက်န္သည္။ သူ႔ဆီက တီဘီကူးမွာစိုးလို႔ အမ်ဳိးေတြ မိတ္ေဆြေတြလည္း အနားမကပ္။ ေပ်ာက္ႏိုးႏိုးနဲ႔ ေသာက္ေနရသည့္ စပ္ေဆးေတြေၾကာင့္ သူ႔မွာ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ဳိးေတြသာ ခံစားေနရသည္။ ထိုစဥ္က သူ႔အသက္ (၄၀)။ အိပ္ရာထဲမွာသာ အခ်ိန္ ကုန္ရသည္။
““ေဆးေသာက္လည္း မထူးဘူး။ ေသမွာပဲဆိုၿပီး စပ္ေဆးေတြ ျဖတ္ပစ္လိုက္တယ္။ ကၽြန္ေတာ္ေသမွာ မေၾကာက္ပါဘူး။ မိန္းမနဲ႔ ကေလး ေလးေယာက္ ဒုကၡေရာက္ က်န္ခဲ့မွာပဲ စိုးရိမ္တာ”” ဟု ပယ္လ္ က ေဒလီၿမိဳ႕ႀကီး အေရွ႕ေျမာက္ဘက္ရွိ ဆန္ဒါနဂရီ က်ဴးေက်ာ္ ရပ္ကြက္ အိမ္ခန္းက်ဥ္းေလးထဲ ထိုင္ရင္း ျပန္ေျပာင္း ေျပာျပသည္။
““အဲဒီလို ျဖစ္ေနတုန္း တစ္ေန႔မွာ ကၽြန္ေတာ့္ အတြက္ ကယ္တင္ရွင္ အိမ္ေရွ႕ ေရာက္လာတယ္။ အိမ္တိုင္ ရာေရာက္ တီဘီ ကုသေရး အဖြဲ႕က လူေတြေလ။ တကယ္ ထိေရာက္တဲ့ တီဘီေဆးလည္း ေပးတယ္။ အာဟာရျဖစ္မယ့္ အစားအေသာက္ေတြလည္း ေပးမယ္။ က်န္းမာေရး ေလ႔က်င့္ခန္း ဘယ္လို လုပ္ရမယ္ ဆိုတာလည္း သင္ေပးတယ္”” ဟု ယခုအခါ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ေပါင္ (၁၂၀) ေက်ာ္ထိ ျပန္ေရာက္ လာၿပီ ျဖစ္ေသာ ပယ္လ္က ေျပာသည္။
ပယ္လ္ကို ကုသေပးခဲ့သည္ကား ေဒလီၿမိဳ႕ရွိ စိန္႔စတီဖန္ ေဆး႐ံုမွ တီဘီအဖြဲ႕ ျဖစ္သည္။ တီဘီ ေရာဂါကို ကုသေပးရံု သာမက စိတ္ကိုပါ ကုေပးေသာနည္းျဖင့္ ကမၻာေပၚတြင္ လူေသဆံုးမႈ အမ်ားဆံုး ေရာဂါဆိုးႀကီး မ်ားထဲက တစ္ခုျဖစ္ ေသာ တီဘီကို ေအာင္ျမင္စြာ ေခ်မႈန္း ႏုိင္ဖို႔ ကူညီခဲ့သည္။
ၿပီးခဲ့သည့္ ဆယ္စုႏွစ္ ႏွစ္ခုအတြင္း တီဘီကို ႀကိဳးစား တိုက္ဖ်က္ ခဲ့ၾကသည့္တိုင္ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္၌ ကမၻာ တစ္၀န္း တီဘီကူးစက္ ခံထားရသူ ကိုးသန္းခန္႔ရွိၿပီး (၁ ဒသမ ၅) သန္းခန္႔ ေသဆံုးခဲ့ရေၾကာင္း ကမၻာ့ က်န္းမာေရး အဖြဲ႕ႀကီး၏ စာရင္းအရ သိရသည္။
““တီဘီ တိုက္ဖ်က္ေရး သမားေတြ သတိမမူ ဂူမျမင္ဘဲ ကြက္က်န္ေနၾကတဲ႔ တစ္ခ်က္က တီဘီ ေ၀ဒနာ ရွင္ေတြရဲ႕ စိတ္က်န္းမာေရး ျပႆနာကို ကုစားေပးဖို႔ကိစၥပဲ”” ဟု စိန္႔စတီဇန္ ေဆး႐ံုမွ အမ်ားျပည္သူ က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာဌာန လက္ေထာက္ ညႊန္ၾကားေရးမွဴး ဂၽြဳိက္စ္ဗာဟီလာက ေျပာသည္။
““အထူးသျဖင့္ ေဆးယဥ္ တီဘီပိုးဒဏ္ ခံစားေနရ သူေတြဆိုရင္ အခ်ိန္ ႏွစ္ႏွစ္ေလာက္ယူၿပီး ေဆးေသာက္ ရတယ္။ လူနာဟာ ေဆးရဲ႕ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ဳိးဒဏ္ ခံရ႐ံုသာမက တီဘီသမားဆိုၿပီး လူ႔အဖြဲ႕အစည္း က ေရွာင္ဖယ္ဖယ္ လုပ္တဲ့ စိတ္ေ၀ဒနာကိုလည္း ခံရတယ္။
ၾကာလာေတာ႔ လူနာဟာ ေလာကႀကီးကို စိတ္ပ်က္၊ စိတ္ဓာတ္လည္းက်ၿပီး သတ္ေသခ်င္ စိတ္ထိ ျဖစ္ လာတယ္။ အဲ႔လို စိတ္ခြန္အားေတြ က်ဆင္းလာတာရဲ႕ ပထမဆံုး ဆိုးက်ဳိးကေတာ့ တီဘီ ေဆးပံုမွန္ မေသာက္ျဖစ္ေတာ့တာပဲ”” ဟု ဗာဟီလာက ေျပာသည္။
ဗာဟီလာတို႔ တီဘီတိုက္ဖ်က္ေရး အဖြဲ႕သည္ လူနာကို ေဆး႐ံုတြင္ တီဘီ ကုေပး႐ံုသာမက အိမ္အထိ သြားေရာက္ၿပီးလည္း စိတ္ခြန္အား ျဖစ္ေအာင္ အားေပးျခင္းကို လုပ္ငန္းစဥ္ တစ္ရပ္အျဖစ္ စနစ္တက် ထည့္သြင္း အေကာင္အထည္ေဖာ္သည္။
စာရင္းဇယားမ်ား အရလည္း အိႏ္ၵိယ ႏုိင္ငံတစ္၀န္း ပ်မ္းမွ်အားျဖင့္ ေဆးယဥ္ တီဘီပိုး ဒဏ္ေၾကာင့္ ေဆးေသာက္ ေနရသူမ်ား၏ (၂၃) ရာခိုင္ႏႈန္းသည္ ေဆးပတ္ျပည့္ေအာင္ မေသာက္ဘဲ အစီအစဥ္မွ ထြက္သြားၾကေၾကာင္း ေတြ႕ရခ်ိန္တြင္ ဗာဟီလာတို႔၏ အိမ္တိုင္ရာေရာက္ စိတ္ခြန္အားေပး တီဘီ တိုက္ဖ်က္ေရး အစီအစဥ္မွ ထြက္ခြာသူက (၅ ဒသမ ၇) ရာခိုင္ႏႈန္းသာ ရွိသည္ကို ေတြ႕ရသည္။
ေသဆံုးႏႈန္းတြင္လည္း တစ္ႏုိင္ငံလံုး ပ်မ္းမွ် တီဘီေ၀ဒနာရွင္ (၂၃) ရာခိုင္ႏႈန္း ေသဆံုးေနခ်ိန္တြင္ ဗာဟီလာတို႔ အစီအစဥ္တြင္ ပါ၀င္သူမ်ားက (၆ ဒသမ ၉) ရာခိုင္ႏႈန္းသာ ေသဆံုးသည္။
အိႏၵိယတြင္ ပ်မ္းမွ်အားျဖင့္ တစ္ႏွစ္ကို တီဘီပိုး အသစ္ ကူးစက္ခံရသူ (၂ ဒသမ ၂) သန္းေလာက္ရွိၿပီး ေသ ဆံုးႏႈန္း က တစ္ႏွစ္ သံုးသိန္းေက်ာ္ရွိသည္။
မည္သည့္ တီဘီပိုးမဆို အ နည္းဆံုးေတာ့ လနဲ႔ခ်ီၿပီး ေဆးပတ္ မျပတ္ေအာင္ ေသာက္ရသည္။ ေခ်ာင္း ဆိုးျခင္း၊ တစ္ခါတစ္ရံ ေခ်ာင္းဆိုး ေသြးပါျခင္း၊ ရင္ဘတ္အလြန္အမင္း ေအာင့္ျခင္း၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ က် ဆင္းျခင္း၊ ဖ်ားျခင္းမ်ားသည္ တီဘီ လကၡဏာမ်ား ျဖစ္သည္။
အိႏ္ၵိယ လက္ရွိ တီဘီအစီအစဥ္ အရ လူနာတစ္ဦးသည္ မိမိ ေဆးယူေနေသာ က်န္းမာေရး ဌာနသို႔ တစ္ပတ္ ေျခာက္ရက္ မွန္မွန္ သတင္းပို႔ရသည္။ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္ကစၿပီး က်င့္သံုးေသာ အစီအစဥ္အရ ထိုစဥ္မွ ယခုထိ ေဆးယူသူ (၁၉) သန္းအနက္ (၃ ဒသမ ၄) သန္းကိုသာ ေပ်ာက္ကင္းသည္ အထိ ကုသ ေပးႏုိင္ ခဲ့ေၾကာင္း သိရသည္။
တီဘီ တိုက္ဖ်က္ခ်င္လွ်င္ ေဆး၀ါး တစ္ခုတည္း ေပးေန႐ံုႏွင့္ မလံုေလာက္ဟု ကၽြမ္းက်င္သူမ်ားက သံုးသပ္ ေထာက္ျပသည္။ တီဘီ ေ၀ဒနာရွင္ အမ်ားအျပားသည္ အလုပ္လက္မဲ့ ျဖစ္ေနၾကသည္၊ အာဟာရ ျပည့္ေအာင္ မစားႏုိင္၊ က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီသည့္ ေနအိမ္မ်ဳိးမွာ မေနရ၊ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္ မႈေကာင္း မခံယူရဘဲ ျဖစ္ေနၾကရာ ထိုသို႔ေသာ မျပည့္စံုမႈမ်ားသည္ တီဘီေဆးကို ကာလရွည္ မျပတ္တမ္း ေသာက္ျဖစ္ဖို႔ ခက္ေစသည့္ အေၾကာင္းမ်ား ျဖစ္သည္။
““တီဘီ ေ၀ဒနာရွင္ရဲ႕ မိသားစုကို ေဆြးေႏြး အားေပးတာမ်ဳိး၊ အာဟာရျပည့္ အစားအေသာက္ ေထာက္ ပံ့ေပးတာမ်ဳိး၊ ေငြေရးေၾကးေရး အဆင္ေျပေအာင္ ဖန္တီး ေပးတာမ်ဳိးနဲ႔ပါ တြဲလုပ္ႏုိင္မွ တီဘီ တိုက္ဖ်က္ေရး ပိုထိေရာက္မယ္”” ဟု မြမ္ဘိုင္းၿမိဳ႕ရွိ ဟင္ဒူဂ်ာေဆး႐ံုမွ အႀကံေပး အတိုင္ပင္ခံ ဆရာ၀န္ဇာရီရာ ဒါ၀ါဒီယာက British Mediacal Journal တြင္ အႀကံျပဳေရးသားသည္။
ဆန္ဒါနဂရီ က်ဴးေက်ာ္ ရပ္ကြက္သည္ လူခုနစ္ေသာင္းေလာက္ ေနထိုင္ၾကၿပီး တီဘီဟူသည္ လူေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား ျဖစ္ပြားေနေသာ ေရာဂါျဖစ္သည့္တိုင္ တီဘီျဖစ္ျခင္းသည္ ၀ိုင္းၾကဥ္ခံရမည့္ နာမည္ဆိုးပါ တြဲပါေန ဆဲ ျဖစ္သည္။ တီဘီ ျဖစ္ေနသူကို အိမ္ကႏွင္ခ်ျခင္းမ်ဳိး၊ အလုပ္ ထုတ္ပစ္ျခင္းမ်ဳိး၊ ရပ္ကြက္ထဲက ေမာင္း ထုတ္ျခင္းမ်ဳိးထိ ျဖစ္ပြားလ်က္ရွိသည္။
““တီဘီေဆး လက္ထဲ ထည့္ေပးလိုက္ရင္ ေအာင္ျမင္ၿပီ ထင္ေနၾကတယ္။ တီဘီ ေ၀ဒနာရွင္ ရင္ထဲမွာ ဘာျဖစ္ေနလဲ သိေအာင္ ေမးတဲ့လူ သိပ္ရွားတယ္”” ဟု ဆန္ဒါနဂရီ ရပ္ကြက္ရွိ တီဘီ ေ၀ဒနာရွင္မ်ား၏ အိမ္မ်ားထိ သြားေရာက္ၿပီး စိတ္က်န္းမာေရး ခြန္အား ေပးေနေသာ စိန္႔စတီဖန္ ေဆး႐ံုအဖြဲ႕မွ ရာဗီကူးမား မီရွာရာက ေျပာသည္။
““လူနာေတြ အမ်ားဆံုးေျပာတဲ့ ကိစၥက သူတို႔ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ မဲ့ေနတယ္ဆိုတဲ႔ ကိစၥပဲ။ သူတို႔မွာ ေမွ်ာ္လင့္ ခ်က္ ရွိတယ္ဆိုတာ ျမင္သာေအာင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔က ေျပာျပတယ္။ အားေပးတယ္။ ခ်က္ခ်င္းႀကီးေတာ့ မသိသာေပမယ့္ လူနာေတြအိမ္ မၾကာမၾကာ သြားအားေပးတဲ့ အခါက်ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ကိုလည္း လူနာေတြ ယံုၾကည္လာၿပီး ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္လည္း ပိုထက္သန္ လာၾကတယ္။ အက်ဳိးဆက္ အျဖစ္ ကေတာ့ ေဆးပတ္ျပည့္သည္ အထိ ေသာက္ျဖစ္ၿပီး ေရာဂါ ေပ်ာက္သြားၾကတာပဲ”” ဟု မီရွာရာက ေျပာ သည္။
စိန္႔စတီဖန္ ေဆး႐ံုအဖြဲ႕၏ အိမ္တိုင္ရာေရာက္ စိတ္အားေပး ကုသ အစီအစဥ္ကို ၂၀၀၉ ခုႏွစ္က စတင္ က်င့္သံုးခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ဆင္းရဲေသာ မိသားစုမ်ားမွ တီဘီ ေ၀ဒနာရွင္မ်ား အတြက္ ၾကက္ဥ၊ ဘဲဥ၊ ႏြားႏို႔ စသည့္ ပ႐ိုတိန္းဓာတ္ ႂကြယ္၀ေသာ အစားအေသာက္မ်ားလည္း ပံ႔ပိုးေပးသည္။ တီဘီ ေ၀ဒနာရွင္သည္ အားျဖစ္ေအာင္ စားဖို႔ အလြန္ လိုအပ္သည္။
တီဘီ ေ၀ဒနာရွင္၏ မိသားစုမ်ား ၀င္ေငြရႏုိင္ရန္ အတြက္လည္း အစိုးရ၏ လူမႈဖူလံုေရး အစီအစဥ္မ်ားတြင္ ပါ၀င္ႏုိင္ရန္ စိန္႔စတီဖန္ အဖြဲ႕က ခ်ိတ္ဆက္ေပးသည္။ အတိုးႏႈန္းနည္းစြာျဖင့္ ပိုက္ဆံေခ်းႏုိင္ေအာင္၊ တီဘီ ေ၀ဒနာသည္၏ မိသားစု၀င္မ်ား အစိုးရက ပို႔ခ်ေသာ အသက္ေမြး ၀မ္းေက်ာင္း ပညာမ်ား သင္ ယူႏုိင္ေအာင္လည္း စီစဥ္ေပးသည္။ ထိုနည္းျဖင့္ မိသားစုမ်ား ၀င္ေငြပံုမွန္ ရရွိေအာင္ ဖန္တီးေပးျခင္းျဖင့္ တီဘီ ေ၀ဒနာသည္ ေဆးဆက္မျပတ္ ေသာက္ႏုိင္ေစမည့္ အေျခအေနမ်ဳိး ဖန္တီးေပးသည္။
စိန္႔ စတီဖန္ ေဆး႐ံုအဖြဲ႕၏ အိမ္တိုင္ရာေရာက္ စိတ္ခြန္အားေပး တီဘီ ကုသေရး အစီအစဥ္ကို United Way Worldwide ပရဟိတ အဖြဲ႕က ရန္ပံုေငြ ေထာက္ပံ႔ေပးထားသည္။ အိမ္တိုင္ရာေရာက္ စိတ္ခြန္ အားေပး အစီအစဥ္သည္ ထိေရာက္ေသာေၾကာင့္ ႏုိင္ငံလံုးခ်ီ တီဘီ တိုက္ဖ်က္ေရး အစီအစဥ္ တစ္စိတ္ တစ္ပိုင္းအျဖစ္ပါ ထည့္သြင္းသင့္ေၾကာင္း စိန္႔စတီဖန္ ေဆး႐ံုမွ ဆရာ၀န္မ်ားက ႏိႈးေဆာ္ ေျပာၾကားလ်က္ ရွိသည္။
““တီဘီေၾကာင့္ အဆုတ္ တစ္ခုတည္း ထိခိုက္တာ မဟုတ္ဘူး။ စိတ္က်န္းမာေရးကိုပါ ထိခိုက္တယ္။ စိတ္ခြ န္အား က်ဆင္းသြားရင္ တီဘီေဆးပတ္ ျပည့္ေအာင္ ေသာက္ဖို႔ပါ ခက္ခဲ သြားရတယ္။ တီဘီေၾကာင့္ စိတ္ကို ထိတာဟာ မျမင္ႏုိင္တဲ့ ၀န္ထုပ္၀န္ပိုးပဲ။ တီဘီကို အျမစ္ျဖဳတ္ခ်င္ရင္ စိတ္က်န္းမာေရး ျပႆနာ ေျပ လည္ေအာင္ ရွင္းဖို႔ နည္းလမ္းပါး ရွာၾကရမယ္”” ဟု ဗာဟီလာက မွတ္ခ်က္ေပး ေျပာၾကားသည္။
Ref: Indian doctors find success in tackling the 'invisible burden' of tuberculosis By Nita Bhalla (Reuters)
The Messenger
--------------------------------------
ကိုမ်ဳိး(သုတစြယ္စုံ)(lwanmapyay.blogspot.com) Facebook Page Twitter Google+